مته (Bit) مهمترین قطعهای است که باید همراه انواع دریل وجود داشته باشد؛ زیرا بدون متهها، دریل غیر قابل استفاده میشود. از انواع مته دریل (Drill Bit) میتوانید برای سطوح چوبی، فلزی، بتنی، سنگی، آجری و… استفاده کنید. همچنین میتوانید کار نصب پیچ و مهره، اتصال قطعات و نصب لوازم را نیز با این ابزار انجام دهید.
شما باید با توجه به ابعاد و جنس سطوح، مته مناسب با نیاز خود را خریداری کنید. در بازار ابزارآلات، انواع متنوعی از مته وجود دارند که هنگام خرید مته باید به کارایی، جنس و کیفیت آنها توجه کنید. ما در این فرصت پیش آمده قصد داریم به معرفی انواع مته دریل و انواع سایز مته دریل به لحاظ جنس ساخت، پوشش بدنه و شکل ظاهری بپردازیم، پس تا انتها با ابزار رضا همراه باشید.
انواع مته دریل از نظر جنس ساخت
بر اساس نوع کاربرد متهها، جنس مواد سازنده آنها متفاوت است. به بیانی دیگر، جنس ساخت مته، مهمترین عامل تعیین کننده برای مشخص شدن کاربرد مته است که در ادامه توضیح میدهیم.
مته فولادی کم کربن
مته فولادی در میان انواع مته دریلها، بیشترین مصرف خانگی و صنعتی را دارد. خود این جنس مته در 2 نوع مته فولاد کم کربن و کربن زیاد است. متههایی که از جنس فولاد کمکربن ساخته شدهاند برای سوراخکاری اجسام نرم مثل فلز نازک، چوب نرم، پلاستیک و… مناسب هستند و توانایی سوراخکاری فلزات ضخیم و مواد سخت را ندارند.
این نوع مته لبه نگهدارنده ندارد و همچنین نیازی به تیز کردن مداوم آن نیست. در ساختار این متهها از 15% کربن استفاده شده است و نسبت به متههای پرکربن قیمت بهتر و ارزانتری دارند. متههای فولاد کم کربن هر چند وقت یک بار باید تیز شوند.
مته فولادی با کربن زیاد
انواع مته دریلهایی که از جنس فولاد با درصد کربن زیاد ساخته شدهاند، با توجه به ساختار محکمتر و نوک تیزی که دارند، برای سوراخکاری سطوح فلزی و چوبی مناسب هستند. تقریبا میتوانیم بگوییم در ساختار آنها 50% کربن وجود دارد. علت استحکام این متهها انجام چکش کاری روی آنها در دمای بالا است.
مزایای مته فولادی با کربن زیاد:
- عمر مفید طولانی
- حفظ فرم و نیاز کمتر به تیز شدن
عیب مته فولادی با کربن زیاد:
- درست است که مقاومت این متهها زیاد است، اما با این حال وقتی دما بیش از حد باشد، باعث خمیری شدن مته و در نتیجه نرم شدن لبههای آن میشود.
مته فولادی آلیاژی تندبر (HSS)
مته فولادی آلیاژی تندبر جز محبوبترین جنسها در بین انواع مته دریلها محسوب میشود؛ زیرا برخلاف نوع قبلی، مقاومت بسیار بالایی در برابر تغییرات دمایی دارد. تنگستن، کروم و وانادیوم از آلیاژهای این مته هستند که مقاومت خوبی در برابر گرما نشان میدهند.
از مته فولاد تندبر یا همان مته HSS معروف، برای سوراخکاری روی موادی که به سرعت برش بالاتری نیاز دارند، مانند سطوح فلزی، چوب سخت و PVC استفاده میشود. با این حال مته تندبر توانایی کار روی فلزات بسیار سخت صنعتی را ندارد.
مته فولادی آلیاژی کبالت
مته فولادی آلیاژ کبالت به نوعی همان مته HSS دسته قبلی است که دندانههای آن حالا به کبالت هم مجهز شده است؛ یعنی در ساختار آنها فولاد آلیاژی تندبر وجود دارد که مقدار بالایی کبالت در آن به کار رفته است. این ماده مانند یک عایق حرارتی روی تیغههای مته عمل میکند.
از مته فولادی کبالت برای سوراخکاری فولادهای ضد زنگ، استیل، آهن، فولاد چدن و تیتانیوم استفاده میشود.
مزایا مته فولادی آلیاژی کبالت:
- مقاومت در برابر دمای بسیار بالا
- سوراخکاری جنسهای فلزی صنعتی با سختی 38 HRC
عیب مته فولادی آلیاژی کبالت:
- شکنندگی بالا
اگر قصد خرید مته و ست مته با بهترین کیفیت موجود در بازار را دارید، توصیه میکنیم قیمت انواع مته دریل را از طریق لینک مشخص شده بررسی کنید.
انواع مته دریل از نظر جنس پوشش سر مته
به غیر از جنس خود مته، نوع و جنس پوشش نوک مته هم در کار تاثیرگذار است. هنگامی که متهها از جنس فولادهای مختلف ساخته میشوند، برای آن که طول عمر بیشتری داشته باشند، سر مته را با آلیاژهای مختلف پوشش میدهند.
این پوششها بسیار متنوع هستند و ممکن است شما را هنگام خرید سردرگم کنند، به همین خاطر انواع سر مته دریل را در ادامه معرفی کردهایم:
پوشش نیترید آلیاژ آلومینیوم – تیتانیوم
آلومینیوم فلزی نرم و تیتانیوم فلزی سخت با مقاومت عالی و بالا است. به طور کلی متهای که پوشش سر آن از جنس نیترید آلیاژ آلومینیوم – تیتانیوم است، عمر بسیار بیشتری نسبت به انواع دیگر دارد. با استفاده از این مته، سوراخکاری مواد مختلف مثل چوب، فلز، دیوار و… به آسانی صورت میگیرد.
پوشش نیترید تیتانیوم
این روکش شبیه مدل قبلی است، اما سختی و استحکام بیشتری دارد که معمولا روی متههای فولادی HSS کشیده میشود. متههایی که پوشش تیتانیوم دارند، برای سطوح فایبرگلاس، فلزی و PVC بسیار مناسب هستند و 3 برابر عمر مفید ابزار را بالاتر خواهند برد.
مزایای مته با پوشش سر مته نیترید تیتانیوم:
- دوام بالایی دارند.
- میزان تماس و اصطکاک نوک مته با قطعه کار در این مدل کمتر است، در نتیجه حرارت پایینتری تولید میشود.
معایب مته با پوشش سر مته نیترید تیتانیوم:
- به خوبی تیز نمیشوند.
- پوشش کبالت روی تیغههای آن قرار نمیگیرد.
پوشش پودر کربن
مته پوشش کربنی یا پودری الماسه کاملا برخلاف متههای فلز است و برای اجسام فلزی اصلا مناسب نیست!
انواع مته دریلهایی که پوشش سری آنها از جنس پودر کربن است، برای برش سنگ، شیشه، سرامیک، چینی و موارد مشابه کاربرد دارند.
پوشش اکسید سیاه
انواع سر مته دریلهایی که دارای پوشش اکسید سیاه هستند، بسیار مقاوماند، اما مزایا و معایبی نیز دارند. اکسید سیاه یک ترکیب فولادی نیست، در واقع یک پوشش است که از تبدیل شیمیایی به دست آمده است. با این روش تا 50 درصد عمر مته افزایش داده میشود.
برای ساخت مته اکسید سیاه، یک مته HSS فولادی تا 950 درجه فارنهایت حرارت میبیند تا در مقابل زنگ زدگی و اکسید مقاوم شود. از مته اکسید سیاه، بر روی تمام اجسام فلزی، فولاد و آلیاژها، مس و آلومینیوم، چوب، پلاستیک، PVC و… میتوانید استفاده کنید.
مزایای مته با پوشش اکسید سیاه:
- مقاوم به سایش و خوردگی
- کاهش اصطکاک
- تاثیر کم بر رسانایی جسم
معایب مته با پوشش اکسید سیاه:
- قیمت بالا
- در صورت استفاده در بعضی از فرآیندها، به راحتی خراشیده شده و یا فرسوده میشود.
انواع مته دریل از نظر شکل ساخت
بعد از معرفی انواع متهها از نظر جنس ساخت و انواع سر مته دریلها، به سومین و مهمترین تقسیم بندی این گروه ابزار، یعنی شکل ساخت و در واقع نام انواع مته دریل میرسیم که در ادامه معرفی شدهاند.
👈 پیشنهاد ابزار رضا: برای خرید دریل با بهترین کیفیت و مناسبترین قیمت بازار، با کلیک روی لینک، به صفحه لیست محصولات و لیست قیمت انواع دریل مراجعه کنید.
مته فلز (مته آهن)
معروفترین شکل مته که تمامی مصرفکنندگان خانگی و صنعتی آن را میشناسند، مته فلز یا همان مته آهن است. این متههای میلهای شکل دارای انتهای گرد هستند، به همین خاطر با عنوان مته ته گرد هم شناخته میشوند.
کاربرد مته فلز در سوراخ کردن انواع سطوح فلزی مانند مس، آلومینیوم و روی است. همچنین برای سوراخکاریهای معمولی مثل سطوح چوبی، پلاستیکی و گچی نیز قابل استفاده است؛ ولی به دلیل استفاده نشدن از آلیاژ کبالت در آن، برای سوراخ کردن وسایل آهنی توصیه نمیشود.
مته الماسه
بدنه مته الماسه بسیار شبیه به مته فلز است، اما وجه تمایز آن در نوک ابزار بوده که دارای برجستگیهایی است، به همین دلیل نام آن را مته الماسه گذاشتند. نوک این مته معمولا از جنس فولاد کاربید است و همین مسئله باعث شده که از مقاومت بالایی برخوردار باشد.
کارایی این مته به صورت خاص برای سوراخکاری روی مصالحی مانند سنگ، بتن، کاشی و سرامیک است و برای سوراخکاری روی فلز ساخته نشده است؛ چرا که ممکن است سر آن ذوب شود و بسوزد.
نکته مهم در استفاده از انواع مته الماسه این است که در هنگام سوراخکاری و استفاده از آن، باید از دریل چکشی استفاده کنید.
مته چوب
یکی دیگر از انواع مته دریل، مته چوب است. این نوع مته به دلیل نوک تیز بودن، برای سوراخکاری چوب و وسایل ام دی اف به کار میرود. قیمت پایین آن باعث شده که از متههای آهن مقرون به صرفهتر باشد.
مته فلز، مته الماسه و مته چوب بدون شک جزء پر استفادهترین انواع متهها در تمام مصارف صنعتی و خانگی هستند. این 3 مته در یک دسته بزرگ به اسم مته ته گرد یا مته مارپیچ قرار میگیرند و در سایزهای متنوع از 0.5 تا 16 میلیمتر ساخته میشوند.
مته کونیک یا مته دریل ستونی
یکی دیگر از انواع مته دریلها، مته کونیک است که مخصوص دریلهای ستونی هستند، به همین خاطر به مته دریل ستونی نیز معروفاند؛ یعنی طراحی آنها به گونهای است که فقط برای نصب در سه نظام دریل ستونی مناسباند و امکان استفاده از آنها برای سه نظام سایر دریلها وجود ندارد.
از مته دریل ستونی برای سوراخکاری فلزات در وسعت زیاد استفاده شده و از سایز 13 تا 60 میلیمتر قابل انتخاب هستند. به دلیل اینکه مته با سطح بیشتری از کار در حال تماس است، حرارت زیادی تولید میکند. بنابراین به خنک کردن مته احتیاج است. لازم به ذکر است که موقع استفاده از مته کونیک، دریل ستونی را روی دور پایین قرار دهید.
👈 پیشنهاد ابزار رضا: جهت بررسی مشخصات خرید دریل ستونی و مقایسه قیمتها، کلیک کنید.
مته کبالت
مته کبالت دار به نوعی همان مته فلز HSS است که در ساخت آن از ۵ درصد کبالت استفاده شده است. این ماده کمک میکند تا سوراخکاری مواد آهنی، فولادی و استیل به راحتی انجام شود. علت استفاده از این مته این است که کبالت موجود در ساخت مته، مانع سوختن مته میشود و به همین دلیل در سوراخکاری آهن آلات که حرارت زیادی را تولید میکنند، استفاده میشود.
مزیت مته کبالت:
- مقاومت در برابر حرارت
معایب مته کبالت:
- قیمت بالاتر نسبت به مته فلز معمولی و HSS
- شکنندگی زیاد
مته کاشی و سرامیک
مته سرامیک یا مته پرسلان در ظاهر بسیار شبیه به مته الماسه است، اما مته کاشی و سرامیک نوک تیز تری دارد و نرمتر در سطوح سرامیکی نفوذ میکند؛ بنابراین از شکستن و ترک برداشتن قطعه جلوگیری خواهد کرد.
مته گرانیت
مته گرانیت نوع مستحکمتر مته سرامیک است. برای سوراخ کردن سنگهای گرانیت و اغلب سنگهای دیگر از مته گرانیت استفاده میشود. البته برخی از آنها امکان کار روی سرامیک را هم دارند، اما ممکن است به قطعه آسیب بزنند. برای کار با مته گرانیت حتما باید از آب جهت خنک کردن سطح حین دریل کاری استفاده کرد.
مته شیشه
شکل متفاوت و ساده این مته، به راحتی آن را از دیگر انواع مته دریلها متمایز میکند. جنس این مته به گونهای است که از آن برای سوراخ کردن شیشه در ضخامتهای مختلف استفاده میشود.
مته شیشه دارای میلهای صاف و بلند به همراه یک نوک پیکانی و فلش دار است. متههای شیشه پوششی از پودر الماس دارند و میتوانند در مدت زمان خیلی کمی بدون شکستن و ترک انداختن، اجسام را سوراخ کنند.
مته خزینه
کابینت سازان و نجاران،از طرفداران پروپاقرص مته خزینه هستند، زیرا با توجه به مدلش، مناسب کار روی فلز و چوب است. این مته به لحاظ ظاهر در 2 مدل ساخته میشود:
- یکی از مدلها دارای یک گنبد مخروطی شکل است که تنها برای خزینه کردن سوراخی که از قبل دریل کاری شده، کاربرد دارد و مانند متههای معمولی سوراخکاری انجام نمیدهد.
- مدل دوم در قسمت عاج، دو حالت مته معمولی و خزینه دارد که ابتدا بخش عاج مته به درون قطعه رفته و مثل یک مته معمولی سوراخ زنی انجام میدهد، سپس قسمت پهنتر و پایه مته، کار خزینه کردن را بر عهده میگیرد.
با مته خزینه، علاوه بر سوراخکاری، میتوانید کار براده برداری را نیز انجام دهید.
مته پخ زن
مته پخ زن نوعی مته خزینه است، اما به سر سوراخ زاویه نمیدهد. هرگاه بخواهید پیچی که قصد اتصال و بستن آن را به قطعه دارید، به طور کامل از دید بیرونی پنهان کنید، باید از مته پخ زنی استفاده کنید.
مته مخروطی یا کاجی
نام دیگر مته مخروطی، مته کاجی یا پلهای است که برای سطوح فلزی و چوبی استفاده میشود. همان طور که از نام این مته پیداست، به لحاظ شکل ظاهر شبیه مخروط است و سر نازک و انتهای پهنی دارد.
این مته هر چه بیشتر به داخل جسم نفوذ کند، سوراخ بزرگتری ایجاد میکند. مته مخروطی در سوراخکاریهای بزرگ، حفرهای بسیار یکدست و صاف ایجاد میکند، به همین خاطر جایگزین بسیار خوبی برای انواع متههای مارپیچ هستند.
مکانیزم کار مته مخروطی به این صورت است که ابتدا با ایجاد یک سوراخ کوچک به داخل سطح رفته و با کمک پلههای بعدی، حفره را تا میزان دلخواه کاربر گشادتر میکند، بدون اینکه به لبههای داخلی آسیب بزند. میتوانید اندازه سوراخ را با توجه به میزان نفوذ مته در داخل اجسام مشخص کنید.
مته منبت کاری
از این مته برای منبت کاری روی چوب استفاده میشود. نوک مته منبت کاری تیز و باریک بوده و هر چه به سمت بدنه میآید، قطرش بیشتر میشود. این مته بیشتر بر روی دستگاههای CNC قرار میگیرد و برای شیار زنی، حکاکی و ایجاد نقش و نگار روی چوب استفاده میشود.
مته گازور
این مته نیز در دسته بندی مته چوب و به طور کلی متههای تخصصی در صنعت چوب قرار دارد و از آن در کارگاههای نجاری بسیار استفاده میشود. مته گازور دارای یک کلهگی پهن بوده و با قرار گرفتن روی سطح، یک دایره کامل ایجاد میکند.
سایز مته گازور با توجه به قطر سری دایره شکل آن شناخته میشود که از سایزهای قطر 16 تا 100 میلیمتر در بازار موجود هستند. استادکاران صنایع کابینت سازی، ام دی اف کاری و کمدساز، از لولایی به نام لولا گازور یا لولای مخفی استفاده میکنند.
زمانی که بخواهند این لولاها را نصب کنند یا در بیاورند، از مته گازور استفاده میکنند. مته گازور را میتوانید روی اور فرز نصب کنید تا بتوانید با سرعت بالا عملیات سوراخکاری را انجام دهید.
مته برگی
یکی دیگر از انواع مته دریلها، مته برگی است که دلیل این نامگذاری آن به خاطر شباهت تیغههایش به برگ است. این مته دارای یک نوک تیز است که برای ایجاد حفرههای گرد بزرگ روی سطوح چوبی کاربرد دارد.
مکانیزم عملکرد مته برگی به این شکل است که ابتدا نوک مته در سطح نفوذ میکند و بعد قسمت پهن آن یک دایره بزرگ به وجود میآورد. متههای برگی معمولا در سایز 10 تا 40 میلیمتر ساخته میشوند و کار با آنها نیاز به دقت بالا دارد.
مته حفاری
مته حفاری از پیشرفتهترین انواع مته دریل است که جهت انجام عملیات حفاری در صنایع نفت و گاز از آن استفاده میشود. طول این متهها بلند و شیارهای آن عمیق است.
متههای حفاری چهار نوع دارند:
- خراش دهنده
- خرد کننده سنگ
- برنده
- خراش انداز
جنس مته حفاری از فولاد، الماس و کاربید تنگستن است. هنگام استفاده از این مته باید با سرعت پایینی کار کرد و دقت بالایی داشت.
مته مرغک
از ویژگیهای برجسته مته مرغک، ایجاد سوراخهای دقیق و منظم است. به همین خاطر برای سوراخکاری شفت و همچنین کارگاههای تراشکاری بسیار پر کاربرد است.
مته مرغک بر اساس 3 پارامتر زاویه نوک، سایز و قطر مته، فرم سر برش مثل فرم A، B، R در مدلهای مختلف هستند. هنگام کار با این مته حتما باید تمرکز و دقت بالایی داشته باشید.
مته الیت
مته الیت یکی دیگر از انواع مته دریلها است که در 2 نوع سه نیش و راه بدر تولید میشود. مته 3 نیش دارای یک نوک تیز سه سر بوده و مته راه بدر نوک تیز مستقیم دارد.
هنگام کار با این مته میتوانید بدون لغزندگی مته روی سطح کار، سوراخکاری را انجام دهیم. مته الیت در 3 مدل دستی، نیمه اتوماتیک و CNC ساخته شده و قابل نصب روی ماشینهای تراش است.
از مته الیت برای سوراخکاری سطوح چوبی و حفره سازی دقیق صنعتی، مانند ساخت سیلندر، استفاده میشود.
مته گرد بر
زمانی که بخواهید یک دایره شیاردار یا یک حفره و سوراخ بزرگ ایجاد کنید، باید از مته گرد بر استفاده کنید. انواع مته دریل گرد بر شامل متههای زیر میشوند:
- مته گرد بر فلز
- مته گرد بر شیشه
- مته گرد بر چوب و MDF
- مته گرد بر بتن و سنگ
- مته گرد بر کبالتدار
- مته گرد بر ثابت
- مته گرد بر متغیر
متههای گرد بر با توجه به جنس، شکل و سایز برای کار روی فلزات، چوب، پلاستیک و شیشه کاربرد دارند. عمده استفاده متههای گرد بر در کارگاهها و صنایع است. برای مثال، مته گرد بر متغیر توانایی ایجاد سوراخ در قطرهای مختلف را دارد. در این مدل برای عوض کردن سایزها بر خلاف نوع ثابت، نیازی به تعویض کاسه و تیغه نخواهد بود.
مته گرد بر نمونه بردار و مته گرد بر مگنت هم از نمونههای دیگر خانواده بزرگ مته گرد بر هستند که باید روی دریلهای مخصوص خود قرار بگیرند. مته نوع اول برای نمونه برداری در بتن، چوب و فلز است که باید روی دریل نمونه بردار قرار بگیرد. مورد دوم، یعنی مته گرد بر مگنتی، مخصوص دریل مگنتی قدرتمند است که به سطوح فلزی سخت نفوذ میکند.
مته کام کن یا پلاگ کاتر
مته کام کن یا پلاگ کاتر مانند مته گرد بر دایرههای شیار دار در سطح چوب ایجاد میکند. نجاران، صنایع چوبی، مبلمان سازان، درب و پنجره و کابینت سازان از طرفداران پروپاقرص این نوع مته هستند.
مته چهار شیار
مته چهار شیار به نوعی برادر کوچکتر مته پنج شیار است. مته چهار شیار شکل و الگویی شبیه به مته معمولی دارد، اما سایز قطر و طول آن بسیار بزرگتر است. انتهای این مته چهار شیار بوده که مخصوص چکش تخریب و دریلهای بتن کن چهار شیار است. شما نمیتوانید از آن در دریل های سه نظام معمولی استفاده کنید. همچنین سر مته میتواند دو یا چهار الماسه باشد.
این مته به دلیل ته نازکی که دارد، محدودیتهایی نسبت به متههای پنج شیار دارد؛ مثلا تحمل فشار بیش از حد را ندارد. به شما اکیدا توصیه میشود قبل از استفاده، حتما از رابط تبدیل استفاده نمایید تا به شما در حین کار آسیبی وارد نگردد!!
مزایای مته چهار شیار:
- استفاده از کاربید تنگستن در سر مته جهت سهولت در سوراخکاری
- مقاومت بالای بدنه به دلیل طراحی دو شیار مته
- دارای قویترین آلیاژ فولادی برای بدنه و بهترین کیفیت الماسه
مته پنج شیار
این نوع مته نسبت به متههای چهار شیار دارای محدودیت کمتری بوده و انتهای آن پنج شیار دارد. ته این متهها قطورتر از مته چهار شیار است و به همین خاطر دارای تحمل فشار بیشتری هم هستند.
کاربرد مته پنج شیار دقیقا مثل نوع قبلی برای تخریب و سوراخکاری کف، دیوار، سقف و مصالح ساختمانی و ساختمان سازی است. سایز قطر مته بتن کن پنج شیار، از 4 میلی متر به بالاتر قابل تهیه است.
انواع سایز مته دریل چگونه است؟
آگاهی از سایز مته یکی از نیازهای افراد متخصص برای انتخاب صحیح این قطعه بادوام است. در معرفی انواع سایز مته دریل باید گفت که با توجه به نوع و کاربردی که هر مته دارد، سایز آنها با هم متفاوت است.
سایزبندی انواع مته دریلها با حروف انگلیسی و یا اعداد مشخص میشوند. اعداد 1 تا 80 بین متهها رایج است. کوچکترین سایز مته 80 است که اندازه 0.24 میلیمتری دارد.
عدد 1 بزرگترین سایز آن است که حدود 57 میلیمتر قطر دارد. متههایی وجود دارند که سایزشان با حروف A تا Z مشخص شده است؛ مته A دارای قطر 5.94 بوده و کوچکترین اندازه را دارد و مته Z دارای قطر 10.49 بوده و بزرگترین اندازه را دارد.
جمع بندی
در این مطلب با انواع مته دریل شدید و دانستید نام هر یک چیست و کاربرد آنها در کجاست؟ نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که متناسب با جنس سطوح و قطعات، باید مته مورد نظرتان را انتخاب کنید.
در یک نگاه کلی میتوانیم بگوییم، انواع متههای الماسه (الماسه، گرانیت، پنج شیار و چهارشیار) و متههای آهن (طلایی، کبالت، طرح کبالت و کونیک) استفاده بیشتری نسبت به متههای دیگر دارند.