ترکمتر دریل چیست؟

تُرکمتر دریل یا گشتاور سنج، یکی از قطعات پرکاربرد در دریل‌ها و دریل پیچ گوشتی‌های برقی و شارژی است. می‌توان گفت ترکمتر (torque meter) دریل ابزار یا آچاری است که از آن برای بستن پیچ و مهره‌ها با میزان مشخصی گشتاور استفاده می‌شود.

به عبارت دیگر کار ترکمتر در دریل، کنترل و اندازه‌گیری میزان گشتاور وارد شده در هنگام باز و بستن پیچ و مهره است. به ترکمتر، گشتاور سنج، کلاچ یا ترک رنچ (torque wrench) هم می‌گویند.

در این مقاله از ابزار رضا کامل توضیح خواهیم داد که وظیفه ترکمتر در دریل چیست و به بررسی نحوه کار و تنظیمات آن می‌پردازیم.

کار ترکمتر در دریل چیست؟ 

خصوصیتی که ترکمتر دریل را از یک دریل معمولی جدا می‌کند، کنترل گشتاور است. پس می‌توان گفت وظیفه ترکمتر دریل، کنترل گشتاور است. با استفاده از این ابزار می‌توان برای پیچ‌کاری مواد نرم از درجات پایین و برای پیچ‌کاری سطوح سخت از گشتاور با فشار بالا استفاده کرد.

نقش ترکمتر در کارهایی که باید پیچ و مهره‌ها کاملا سفت باشند، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. استفاده از این ابزار به کاربر امکان می‌دهد تا بتواند مقدار فشار وارد بر اتصالات را اندازه‌گیری و آن را متناسب با مشخصات توصیه شده، تنظیم کند.

به عنوان مثال برای بستن پیچ‌های سر سیلندر خودروها، نیاز به استفاده از ترکمتر است؛ زیرا این‌ کار بسیار حساس است و تمامی پیچ‌ها باید با نیرویی برابر و یکنواخت به سیلندر متصل شوند.

اصولا برای طراحی هر وسیله استاندارد، میزان گشتاور لازم برای سفت کردن اتصالات توسط طراح آن اعلام می‌شود. روی این آچار یک شاخص وجود دارد که با استفاده از آن می‌توانید گشتاور مورد نیاز را تنظیم کنید. مثلا برای بستن پیچ سر سیلندر خودرو پژو، باید همه پیچ‌ها را با گشتاور 6kg توسط ترکمتر سفت کنید.

برای آشنایی بیشتر با انواع دریل‌ها و کابرد هر یک از آنها در کارهای صنعتی و خانگی، مقاله دریل چیست را مطالعه کنید.

میزان خطای ترکمتر دریل چقدر است؟

هر ترکمتر با توجه به برند و رنج استفاده، دقت اندازه‌گیری مخصوص خود را داشته و میزان آن با نوع گشتاور قابل تغییر است؛ اما میزان تحمل (تلورانس) خطای ترکمتر معمولا بین 1 تا 5 – 4 درصد است. 

واحد اندازه‌گیری ترکمتر چیست؟

واحد شاخص این ابزار متناسب با برند و کشور سازنده متفاوت است. بر اساس استاندارد جهانی، واحد گشتاور، نیوتن در متر بوده و در برندهای انگلیسی و آمریکایی، گاهی شاخص به اینچ در پوند یا فوت در پوند تغییر می‌کند.

برای مثال میزان ترکمتر برای سر سیلندر خودرو 206 معادل 20 نیوتن متر و 240 درجه است. به طور کلی برای اینکه بتوانید ترکمتر را تنظیم کنید، باید این اعداد را تا حدودی بشناسید و فنی کار باشید.

انواع ترکمتر دریل

ترکمتر دریل‌ها، ابزارهای تخصصی برای کنترل دقیق گشتاور در هنگام بستن پیچ‌ها و سوراخکاری، در انواع مختلفی طراحی و تولید می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در زیر، سه نوع اصلی ترکمتر دریل به همراه توضیحات مربوطه ارائه شده است:

• ترکمتر دیجیتال ترکمترهای دیجیتال، پیشرفته‌ترین نوع ترکمتر دریل هستند که از سنسورهای الکترونیکی برای اندازه‌گیری دقیق گشتاور استفاده می‌کنند. این ترکمترها معمولاً دارای یک صفحه نمایش LCD هستند که مقدار گشتاور اعمال شده را به صورت عددی نشان می‌دهد. بسیاری از مدل‌های دیجیتال قابلیت ذخیره داده‌ها، تنظیم آلارم برای رسیدن به گشتاور مورد نظر و اتصال به کامپیوتر برای تجزیه و تحلیل داده‌ها را دارند.

مزایا: دقت بسیار بالا، قابلیت تنظیم دقیق گشتاور، نمایش دیجیتال گشتاور، قابلیت ذخیره و انتقال داده‌ها، مناسب برای کاربردهای حساس و دقیق

معایب: قیمت بالاتر نسبت به انواع دیگر، نیاز به باتری یا منبع تغذیه، حساسیت بیشتر به ضربه و رطوبت

• ترکمتر مکانیکی: ترکمترهای مکانیکی، نوع ساده‌تر و ارزان‌تر ترکمتر دریل هستند که از یک کلاچ مکانیکی برای محدود کردن گشتاور استفاده می‌کنند. این ترکمترها معمولاً دارای یک مقیاس مدرج هستند که مقدار گشتاور را نشان می‌دهد. با رسیدن به گشتاور تنظیم شده، کلاچ می‌لغزد و از اعمال نیروی بیشتر جلوگیری می‌کند.

مزایا: قیمت مناسب، عدم نیاز به باتری یا منبع تغذیه، مقاومت بالا در برابر ضربه و شرایط سخت کاری

معایب: دقت کمتر نسبت به ترکمترهای دیجیتال، تنظیم دشوارتر گشتاور، عدم قابلیت ذخیره داده‌ها

• ترکمتر خودکار (کلاچ‌دار): این نوع ترکمترها معمولاً در دریل‌های شارژی یا برقی یافت می‌شوند و دارای یک کلاچ قابل تنظیم هستند. با تنظیم کلاچ روی عدد مورد نظر، گشتاور اعمال شده محدود می‌شود. وقتی دریل به گشتاور تنظیم شده می‌رسد، کلاچ فعال شده و از چرخش بیشتر جلوگیری می‌کند.

مزایا: سهولت استفاده، قابلیت تنظیم گشتاور به صورت تقریبی، قیمت مناسب

معایب: دقت پایین‌تر نسبت به ترکمترهای دیجیتال و مکانیکی، تنظیم گشتاور به صورت دقیق امکان‌پذیر نیست، مناسب برای کاربردهای عمومی و غیرحساس

نحوه استفاده از ترکمتر دریل

استفاده صحیح از ترکمتر دریل برای اطمینان از اعمال گشتاور مناسب و جلوگیری از آسیب به قطعات بسیار مهم است. مراحل زیر به شما در استفاده صحیح از این ابزار کمک می‌کند:

• آماده‌سازی: مطمئن شوید که ترکمتر دریل تمیز و سالم است. سری پیچ گوشتی یا مته مناسب را انتخاب و به دریل متصل کنید. قطعه کار را به طور ایمن محکم کنید.
• تنظیم گشتاور:

• برای ترکمتر دیجیتال: با استفاده از دکمه‌های روی دستگاه، مقدار گشتاور موردنظر را بر اساس دفترچه راهنمای دستگاه یا اطلاعات فنی مربوط به پیچ و قطعه کار تنظیم کنید.
• برای ترکمتر مکانیکی: با چرخاندن دسته تنظیم گشتاور، مقدار گشتاور موردنظر را روی مقیاس مدرج تنظیم کنید.
• برای دریل‌های کلاچ‌دار: حلقه تنظیم کلاچ را بچرخانید تا به عدد مورد نظر برسید. هر چه عدد بالاتر باشد، گشتاور بیشتری اعمال می‌شود. برای شروع، عدد پایین‌تری را انتخاب کنید و در صورت نیاز آن را افزایش دهید.
• بستن پیچ یا سوراخکاری: سری پیچ گوشتی یا مته را روی پیچ یا محل سوراخکاری قرار دهید. دریل را به آرامی روشن کنید و فشار مناسبی را به قطعه کار وارد کنید. به چرخش دریل ادامه دهید تا ترکمتر عمل کند. (صدای لغزش کلاچ یا آلارم دستگاه دیجیتال)
• توقف: پس از عمل کردن ترکمتر، فوراً دکمه دریل را رها کنید. از ادامه چرخاندن دریل پس از عمل کردن ترکمتر خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث آسیب به قطعه کار یا دریل شود.
• بررسی: پس از بستن پیچ، از محکم بودن آن اطمینان حاصل کنید. در صورت نیاز، می‌توانید با استفاده از یک آچار ترکمتر جداگانه، گشتاور را بررسی کنید.

چگونه تنظیمات گشتاور دریل شارژی را انجام دهیم؟

همان‌طور که در ابتدای مطلب اشاره کردیم، گشتاور دستگاه، توسط اعدادی که روی دریل درج شده، مشخص می‌شود. این عددها استاندارد مشخصی دارند که میزان قدرت و سرعت دستگاه را مشخص می‌کنند. برای اینکه بتوانید متناسب با کاری که انجام می‌دهید، ترکمتر را تنظیم کنید، باید در ابتدا بدانید این اعداد نشان دهنده چه چیزی هستند.

اعداد روی دریل شارژی، نشان دهنده چه چیزی هستند؟

روی هر دریل شارژی اعدادی نوشته شده است که میزان گشتاور دستگاه را مشخص می‌کنند. این اعداد یک استاندارد دارند و به‌صورت واحد عمل می‌کنند. این اعداد معمولا از یک شروع شده و با توجه به دستگاه تا 24 متغیر هستند.

بزرگی و کوچکی این عددها و شماره‌های روی دریل شارژی، تعیین‌کننده میزان قدرت و سرعت دستگاه هستند. به عبارتی دستگاه و اعداد روی آن را باید متناسب با کاری که قرار است انجام داد، تنظیم کرد.

برای این که این اعداد را تا حدودی بشناسید و بتوانید تنظیمات ترکمتر دریل شارژی را انجام دهید، در ادامه محدوده گشتاور را برای برخی از کارها بیان کردیم: 

• گشتاور ۱ تا ۴: برای بستن پیچ‌های ریز
• گشتاور ۵ تا ۷: برای بستن پیچ ریز در مواد نرم
• گشتاور ۸ تا ۱۰: برای بستن پیچ‌های ریز در مواد نرم و سخت
• گشتاور ۱۱ تا ۱۳: برای بستن پیچ‌های سخت
• گشتاور ۱۴ تا ۱۶: برای بستن پیچ‌های بزرگ‌تر

به‌طور معمول گشتاور دریل شارژی در بین تمام مدل‌های معرفی شده در بازار به همین شکل است، مگر آن که دریل شارژی عملکرد خاصی داشته که در این صورت باید به دفترچه دریل مراجعه کنید.

👈 پیشنهاد ابزار رضا: برای خرید دریل شارژی با بهترین کیفیت و مناسب‌ترین قیمت بازار، با کلیک روی لینک، به صفحه لیست محصولات و لیست قیمت انواع دریل‌های شارژی مراجعه کنید. 

چرا دریل پیچ گوشتی شارژی، ترکمتر ندارد؟

دریل پیچ‌گوشتی شارژی ترکمتر ندارد، از این رو تنها راه برای تنظیم گشتاور منتقل شده، انتخاب مدل چند دنده‌ای‌ست یا اینکه با فشار دادن و رها کردن دکمه دریل، سرعت آن را کنترل کرد. 

از آن جایی‌ که دریل پیچ گوشتی‌ها ابزارهای بسیار قدرتمندی هستند و گشتاوری معادل 150 نیوتن تولید می‌کنند، از آن‌ها برای انجام کارهای سنگین مثل باز و بستن مکرر پیچ‌های بزرگ استفاده می‌شود. در این کارها چون قدرت و سرعت خیلی مهم است، کاربر بر خلاف کارهای سبک، نیاز به محدود کردن گشتاور انتقالی ندارد. به همین دلیل دریل پیچ‌گوشتی شارژی را انتخاب می‌کند. 

👈 عرضه انواع دریل پیچ گوشتی برقی و شارژی با بهترین قیمت بازار در فروشگاه ابزار رضا

تفاوت آچار ترکمتر با ترکمتر دریل چیست؟

شاید با شنیدن نام آچار ترکمتر و ترکمتر دریل، فکر کنید این دو ابزار یکی هستند، اما باید گفت که با هم تفاوت دارند. آچار ترکمتر ابزاری مستقل بوده که از آن برای اندازه‌گیری میزان گشتاور اعمال شده هنگام باز و بستن پیچ استفاده می‌شود.

ترکمتر دریل یا حلقه گشتاور که در اصطلاح به آن کلاچ هم می‌گویند، مکانیزمی تعبیه شده در ساختار دریل‌ها و پیچ‌گوشتی‌هاست که گشتاور خروجی آن‌ها را تنظیم می‌کند.

برای آشنایی با بهترین مارک دریل شارژی در یازار ایران، روی لینک مربوطه کلیک کنید.

سخن آخر

در این مقاله متوجه شدید که ترکمتر دریل چیست و چه وظیفه‌ای در این دستگاه دارد. به طور خلاصه باید بگوییم ترکمتر یا گشتاور سنج دریل، قطعه‌ای ضروری برای دریل‌ها و دریل پیچ گوشتی‌ها است که وظیفه تنظیم میزان گشتاور خروجی را بر عهده دارد.

در این مقاله با نحوه تنظیم ترکمتر دریل نیز آشنا شدید و دانستید که از طریق اعداد درج شده روی دریل‌ها قابل تنظیم است. در صورتی که در انجام این تنظیمات دچار مشکل شدید، حتما در کامنت‌‌ها با ما مطرح کنید تا شما را راهنمایی کنیم.